Saçma bir soru gibi geliyor, ama cayır cayır yakan güneş altında dumanları tüten sıcak bir içecek içmek, insanları serinletebilir mi?

HBT Sayı 386 31 Ağustos 2023

Havalar ısındıkça, çoğu insan serinlemek için buzlu içeceklere yönelir. Bazı insanlar ise çaydanlığı ocağa koyar: Hindistan, Japonya ya da Arapça konuşulan ülkelerde yaz sıcağında bol bol çay içilir. Bizde de öyle değil mi?

Sıcak havalarda ferahlamak için sıcak çay tercih eder nice insan vardır. Hatta geleneksel Çin tıbbında bazı özel çayların sıcak içildiğinde bile serinletici etki yaptığı söylenir. Peki sıcak içecekler sıcak bir günde insanı sahiden serinletir mi?

Evet, gerçekten de sıcak içecekler duruma bağlı olarak vücut üzerinde serinletici bir etki yapıyor. Londra King’s College’da termo-regülasyon uzmanı farmakolog Peter McNaughton’a göre, sıcak içecekler sahiden insanı serinletiyor. “Pek akla yatkın gelmiyor, ama sıcak bir şey içmek gerçekten vücut ısısını düşürür “ diyor, McNaughton. Tabi hava çok nemli değilse, diye de ekliyor.

HAYATIMIZ TERLEMEYE BAĞLI…

İçtiğimiz şey vücudunuzdan daha sıcaksa, “Elbette ilkin iyice sıcak basacaktır. Ama insanlar, tıpkı diğer sıcakkanlı hayvanlar gibi, vücut ısılarını istikrarlı tutmak için sürekli kendilerini ayarlar. Sıcak içecekler, acı biber dahil, bir reseptörü TRPV1’yı aktive ediyor. TRPV1, vücudumuza serinlemesi gerektiğini bildiriyor ve terliyoruz. İnsan vücudunu ter basması, elbette keyifli bir his değil ama en hafif bir esintide bile (vantilatör bu işe yarar) terimiz buharlaşır ve sıcaklık hissi de buharlaşan terle birlikte uçar gider. Yani hayatımız terlemeye bağlı” diyor.

Terlemek, insanların dünyada bilinen en sıcak yerlerde bile hayatta kalmasını sağlamıştır, en azından kuru sıcak ortamlarda. Nem oranının yüksek olduğu ortamlarda ise ter pek etkili olmaz, zira hava zaten su buhari ile dolu ve vücuttan çıkan suyu absorbe edemez. Bu nedenle, aşırı nemli ortamlarda insanın hayatta kalabileceği sıcaklığı çok daha düşük dereceler dedir.

2012’de Acta  Physologica dergisindeki araştırmaya göre, ter tamamen buharlaşıp uçtuğunda, sıcak içecekler insanların bütünüyle serinlemesine yardımcı oluyor, en azından bir süre için. Hızla pedal çeviren bisikletçiler, nemsiz bir ortamda kendi rüzgârlarını yaratacak kadar hızlı bisiklet sürerler; yani terin buharlaşması için ideal şartlar. Bunun tersi, soğuk içecekler, vücut ısısını düşürecek, sonra da beyni uyarıp terlemeyi azaltmasını söyleyecektir, ki vücut sıcaklığı kendi başlangıç çizgisine gelebilirsin.

2018 yılına ait bir başka çalışma ise, rüzgâr esmeyen nemli ortamlarda ya da terlemeyi engelleyen bariyerlerin bulunduğu -itfaiyecilerin giydiği ateşe dayanıklı giysiler gibi- durumlarda, buz parçacıkları içmenin insanı daha iyi serinletebileceğini söylüyor. “Soğuk su vücudunuzu kesinlikle soğutacaktır” diyor, McNaughton. “Aynı zamanda terlemeyi de azaltacaktır. Zaten ter içinde yüzdüğünüz için, bu size iyi gelir.”

SIVI İÇİN ,YETER

Sıcak içeceklerin insanı serin tutmasının başka bir püf noktası daha var: Her şeyden önce su kaybını önler, vücudumuzda terlemeye yetecek kadar su olmasını sağlar. Normal şartlarda vücut, sıcak bir çay ya da buzlu ayranı dengeleyebilir. Ama sıvı eksikliğini kendi kendine gideremez. “Birinci önceliğiniz, mutlaka bir şeyler içmek olmalı” diyor McNaughton, “sıcakmış soğukmuş odasında imiş, boş verin”.

Londra Üniversitesi Akademisi’nden Cini Bhanu, İngiltere’de yaşlılarda hidrasyon düzeylerii incelemiş. İngiltere’de bu yaş grubunun birinci içecek tercihi, sıcak çay: “Bu yaşlı insanlar bir yandan bir fincan çay içiyor, bir yandan da aslında su içmem lazım” diyorlar. Aslında “İsterseniz hiç su içmeyip on fincan çay için – bu bile vücudunuzun hidrasyon düzeyi için iyidir.”

Susama hissi yaşla beraber gerilediği için, Bhanu, yaşlı insanların gün boyu bir şeyler içmesini salık veriyor, susasın ya da susamasın. Çaylarına süt, şeker ya da tuz koyanlar ise, ekstra bir kazanç sağlamış oluyor. Terlemeyle kaybettikleri elektrolitlerin açığını bu şekilde kapatıyorlar, tıpkı spor içeceklerinin yaptığı gibi.

İşyerlerinde ısı denetimi danışmanı Matt Brearly de, 2017’de Safety and Health at Work dergisinde yayınlanan çalışmasında Brearly, açık havada çalışan işçilerin çoğunun soğuk su içmeyi tercih ettiğini, ama içmediklerini, çünkü soğuğun sistemleri üzerinde şok etkisi yapacağını düşündüklerini saptamış. İşçiler bu inançlarından ötürü, toplam olarak daha az su içiyorlarmış, dolayısıyla da hidrasyon düzeyleri yetersiz kalıyormuş. Brearly, açık havada çalışanların örneğin daha uzun süreli dinlenme molalarına ve klimalı ortamlarda bulunmaya ihtiyaçları var. İnsanlar yazın dinlenirken sıcak bir çay içmekten hoşlanıyor olabilir, ama çok az sayıda kişi, açık havada çalışırken sıcak çay içmeyi seçer. İşçiler kendi tercih ettikleri ısıda sıvı tüketmekte serbesttirler, diyor. Zaten tropik ortamlarda çalışan işçiler, esas olarak serin ya da soğuk içecekleri tercih ediyorlar…

Mercan Bursalı

HTTPS://www.livescience.çöm/healty/can-hot-drinks-help-you-cool-down